İkale Sözleşmesi Gelir Vergisi İstisnası
Gelir vergisi kesintisi yapılabilecek gelirlerin neler olduğu 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda belirlenmiştir. İşçilerin kesinti yapılabilecek geliri ücret geliridir. Ücret, işçinin fiili çalışma karşılığı elde ettiği gelir olup tazminat ve yardım niteliğindeki ödemelerden farklı bir nitelik taşımaktadır. Bu farklı niteliği hizmet sözleşmesinin işçi ve işveren tarafından karşılıklı sonlandırılması aşamasında yani “İkale Sözleşmesi” aşamasında ortaya daha fazla çıkmaktadır.
İkale sözleşmesiyle hizmet sözleşmesi feshedilmektedir. Hizmet sözleşmesinin feshine bağlı olan ve işçiye ödenmesi gereken yasayla belirlenen ödemeler, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, fazla çalışma ücreti, genel tatil, hafta sonu, yıllık için ücretleri, ek ödeme, menfaat bedeli, yardım niteliğindeki ödemeler, işsizlik tazminatı, iş kaybı tazminatı, iş güvencesi tazminatı, ikale tazminatı gibi adlar altında ödemelerin işçiye yapılacağı, işçinin de işvereni ibra edeceği kararlaştırılır.
İkale bedeli adı altında yapılan tazminat ödemeleri, işsizlik sebepleriyle işe başlatmama tazminatı, ek ödeme, menfaat bedeli, yardım bedeli, teşvik ödemesi, iş kaydı tazminatı gibi ikale sözleşmesinde kararlaştırılan bedellerin kanuni niteliğinin belirlenmesi gerekmektedir.
İşverenler ikale sözleşmesiyle kararlaştırılan bütün ödemeleri ücret gibi bordroya yansıtıp gelir vergisi kesintisi yapıldıktan sonra çalışana ödemesini yapmayı, İşçiler de 213 sayılı Vergi Usul Kanunu 119’ncu maddesi kapsamında mükellef sıfatıyla bu hatanın giderilmesini temin için yasal yollara başvurmayı tercih etmekteydiler.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25’nci maddesi 1’nci bendinde “işsizlik sebepleriyle (işe başlatmama tazminatı dahil) verilen tazminat ve yapılan yardımlar” gelir vergisinden istisna tutulmuştur.
21.03.2018 tarihli 7103 sayılı kanunun 7’nci maddesiyle 193 sayılı kanunun 61’nci maddesinin 3’ncü fıkrası 7 numaralı bent eklenmiş ve hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar ücret niteliğinde kabul edilmiş ve yasla sınırları aşmayan kısmı gelir vergisine tabi olmayacağı düzenlenmiştir. Bu yasal değişiklik mahkeme içtihatlarının getirdiği bütün kriterleri yasal metne kavuşturmuştur. Gelir vergisine tabi olmayan ödemeler de miktar yönünden sınırlandırılmıştır.
7103 sayılı Kanun’a göre bir çalışana yıllık ödenecek kıdem tazminatı ve diğer tazimat ve yardım adı altındaki ödemelerin toplamı (işe başlatmama tazminatı hariç olmak üzere) 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu‘na tabi en yüksek devlet memuruna Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenen azami emekli ikramiyesi olan 5.001,67-TL’yi (2018 Yılı Birinci Dönem Kıdem Tazminatı Tavanı) geçemeyecektir.
İşe başlatmama tazminatının gelir vergisinden istisna edilecek tutarın hesabında dikkate alınmamasının sebebi ise işe başlatmama tazminatının 7103 Sayılı Kanun’un değiştirdiği GVK. m.25/7 de değil GVK m. 25/1 de düzenlenmesidir. İşe başlatmamadan dolayı ödenmeyip de ikale sözleşmesinde bu ad altında bulunan tazminatlar esasen işe başlatmama tazminatı olarak değerlendirilemeyeceği için gelir vergisi istisnası üst sınırı konusunda diğer tazminat ve yardımlar gibi değerlendirilip toplam içerisinde yer alacaktır.
Örneklemek gerekirse; 10 yıl süresince iş sözleşmesine bağlı olarak çalışıp ikale sözleşmesiyle iş aktini fesheden çalışana ödenen kıdem tazminatı, iş kaybı tazminatı ve ek ödeme menfaat bedellerinin toplamı 86.000,-TL olup gelir vergisi istisnası üst sınırı 5.001,67 x 10 Yıl = 50.016,70 TL’nin üzerinde kalan aşkın 35.983,33 TL’lik kısım gelir vergisine tabi olacaktır.
7103 Sayılı Kanun ile gelen düzenleme vergi sorumlusu olan işverenin alışılagelmiş tavrını değiştirmeyip yine kararlaştırılan tüm ikale alacağını ücret gibi bordroya yansıtmaktan alıkoyar mı bilemeyiz fakat vergi mahkemelerinin bu konuda haksız kesilen gelir vergisinin iadesi konusundaki tavrı istikrarlı bir şekilde devam edecektir.
Av. Yasemin BAL
SMMM Murat BAL